Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym. W normalnych warunkach układ immunologiczny chroni organizm przed zakażeniami. W tym przypadku natomiast w wyniku nieprawidłowego pobudzenia układu immunologicznego dochodzi do powstawania przeciwciał przeciwko własnej tarczycy.
Co to jest Hashimoto i jakie są jej przyczyny?
Nazwa „choroba Hashimoto” pochodzi od nazwiska japońskiego chirurga dr Hakaru Hashimoto, który w 1912 roku opisał 4 przypadki tej choroby. Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym. W normalnych warunkach układ immunologiczny chroni organizm przed zakażeniami. W tym przypadku natomiast w wyniku nieprawidłowego pobudzenia układu immunologicznego dochodzi do powstawania przeciwciał przeciwko własnej tarczycy. Powoduje to przewlekłe niebolesne zapalenie tarczycy, powoli (przez lata) niszczące ten gruczoł i prowadzące do zmniejszenia produkcji hormonów.
Jakie są objawy choroby Hashimoto i jak często występuje?
Przebieg choroby Hashimoto może być bardzo różnorodny. Ogólnie objawy można podzielić na miejscowe i te związane z niedoborem hormonów tarczycy (niedoczynność tarczycy). Początkowo tarczyca może być powiększona.
Obecnie choroba Hashimoto jest jedną z najczęstszych przyczyn wola. W trakcie dalszego przebiegu tarczyca staje się coraz mniejsza i mogą się pojawić jej guzki. Przewlekłe zapalenie limfocytowe zwykle nie powoduje bólu szyi w okolicy tarczycy.
Główne objawy wskazujące na niedoczynność tarczycy to:
- ciągłe uczucie zimna,
- zmęczenie/senność,
- depresja,
- zaburzenia pamięci,
- zwiększenie masy ciała,
- rzadsze oddawanie stolca/zaparcia,
- spowolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze,
- sucha, łuszcząca się, blada skóra, suche włosy,
- zaburzenia miesiączkowania, niepłodność.
W badaniach laboratoryjnych można stwierdzić zwiększone stężenie cholesterolu i niedokrwistość. Objawy rozwijają się w ciągu lat, w miarę stopniowego niszczenia gruczołu tarczowego i zmniejszania się produkcji hormonów tarczycy. Mogą mieć różne nasilenie, od łagodnego do bardzo ciężkiego. Nasilenie objawów zależy przede wszystkim od czasu trwania niedoczynności tarczycy oraz stopnia niedoboru hormonów. Im dłużej trwa niedoczynność tarczycy i im bardziej jest nasilona, tym głębsze są towarzyszące jej objawy. Skutki ciężkiej niedoczynności tarczycy mogą obejmować choroby serca, niepłodność, a w bardzo ciężkich przypadkach nawet śpiączkę. Z drugiej strony osoby z utajoną niedoczynnością tarczycy mogą nie zauważyć u siebie żadnego z wymienionych objawów; chorobę można wówczas wykryć jedynie na podstawie badań hormonalnych.
Niedoczynność tarczycy jest najczęstszym zaburzeniem czynności tarczycy – występuje u około 5% dorosłych kobiet i około 1% mężczyzn, choroba Hashimoto jest zaś najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy. Choć częstość występowania choroby Hashimoto zwiększa się z wiekiem (zwłaszcza u osób po 60. rż.), choroba występuje również u osób młodych i dzieci, często u członków rodziny.
Rozpoznanie
Potwierdzenie niedoczynności tarczycy wymaga wykonania badań hormonalnych. Wstępne badanie oceniające czynność tarczycy (oznaczenie stężenia TSH we krwi) może zlecić lekarz rodzinny. Jeżeli wynik będzie nieprawidłowy (powyżej górnej granicy normy), konieczne jest oznaczenie stężenia wolnej tyroksyny (FT4). Jawną niedoczynność tarczycy rozpoznaje się, jeżeli zwiększonemu stężeniu TSH towarzyszy zmniejszone stężenie FT4. Utajoną niedoczynność tarczycy rozpoznaje się, gdy zwiększonemu stężeniu TSH towarzyszy prawidłowe stężenie FT4.
W przypadku rozpoznania niedoczynności tarczycy lekarz będzie się starał ustalić jej przyczynę.
Pomocne jest:
- USG tarczycy,
- oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy.
Sposoby leczenia
Niestety nie ma skutecznej metody leczenia przewlekłego zapalenia limfocytowego, które zahamowałoby proces niszczenia tarczycy, dlatego terapia choroby Hashimoto polega na leczeniu niedoczynności tarczycy, czyli na przyjmowaniu brakujących hormonów tarczycy. Regularne przyjmowanie brakujących hormonów tarczycy prowadzi do normalizacji stężenia TSH i powrotu do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Większość chorych można leczyć ambulatoryjnie. U osób z ciężką niedoczynnością tarczycy lub ze współistniejącymi poważnymi chorobami (np. chorobą serca) początkowo konieczne może być leczenie w szpitalu.
Lewotyroksynę należy przyjmować regularnie, najlepiej o tej samej porze, zwykle rano, koniecznie na czczo, około 30–60 minut przed posiłkiem. Lekarz ustala dawkę początkową leku indywidualnie w przypadku każdego pacjenta, w zależności od stopnia niedoczynności tarczycy i współistniejących chorób. Decyzję o leczeniu utajonej niedoczynności tarczycy podejmuje się indywidualnie w przypadku każdego chorego. Następnie lekarz przeprowadza kontrolne oznaczenie stężenia TSH i na podstawie jego wyniku modyfikuje dawkę leku. Ważne, aby poinformować lekarza prowadzącego o wszystkich innych przyjmowanych lekach.
W przypadku pacjentów z chorobą Hashimoto i niedoczynnością tarczycy konieczne jest przewlekłe leczenie lewotyroksyną przez całe życie, które – choć nie daje całkowitego wyleczenia – przywraca zdrowie.
Co robić, żeby uniknąć zachorowania?
Autoimmunologiczne choroby tarczycy, m.in. Choroba Hashimoto jest uwarunkowana genetycznie. Nie mamy wpływu na predyspozycję genetyczną osób obciążonych. Osoby, u których w rodzinie występują autoimmunologiczne choroby tarczycy, powinny informować o tym lekarzy, aby uniknąć przyjmowania leków mogących wpływać na rozwój choroby. Osoby te powinny również okresowo kontrolować stężenie TSH, aby jak najszybciej rozpoznać rozwijającą się niedoczynność tarczycy i nie dopuścić do wystąpienia jej ciężkich objawów.
W razie wątpliwości można udać się na konsultację do lekarza endokrynologa.