Półpasiec to reaktywacja utajonego zakażenia wirusowego wywołanego przez wirus ospy wietrznej i półpaśca, ten sam wirus, który przy pierwszym zakażeniu wywołuje ospę wietrzną. Objawami półpaśca są występujące bolesne pęcherzyki.
Co to jest półpasiec i jakie są przyczyny?
Półpasiec to reaktywacja utajonego zakażenia wirusowego wywołanego przez wirus ospy wietrznej i półpaśca, ten sam wirus, który przy pierwszym zakażeniu wywołuje ospę wietrzną. Choroba może zatem wystąpić u każdego, kto przebył w przeszłości ospę wietrzną.
Półpasiec objawia się jednostronnym występowaniem bolesnych pęcherzyków, które umiejscowione są na obszarach skóry. Zmiany występują po jednej stronie i zwykle nie przekraczają linii środkowej ciała.
Jak przebiega półpasiec?
Półpasiec cechuje się wystąpieniem zwykle bolesnej lub swędzącej wysypki, charakterystycznie jednostronnej, znajdującej się na obszarze skóry, który jest unerwionych przez jeden korzeń rdzeniowy. U około 1/5 chorych wysypka obejmuje sąsiednie dermatomy, rzadziej wysypka może mieć charakter rozsiany. Półpasiec rozsiany występuje tylko u osób z osłabionym układem odpornościowym, może też być mylony z ospą wietrzną.
Wystąpienie zmian skórnych jest zwykle poprzedzone objawami czuciowymi: pieczeniem, swędzeniem, mrowieniem i bólami, które mogą się utrzymać przez cały czas choroby. Objawy czuciowe mogą poprzedzać wystąpienie wysypki o kilka dni do kilku tygodni. Niektórzy chorzy w fazie zwiastunowej mogą również skarżyć się na bóle głowy, światłowstręt i złe samopoczucie. Najbardziej charakterystyczną cechą wysypki półpaścowej jest występowanie przeźroczystych pęcherzyków zgrupowanych w skupieniach oraz układ zgodny z unerwieniem. Świeże wykwity pęcherzykowe stopniowo zasychają w ciągu 3–5 dni z wytworzeniem strupków. Wysypka półpaścowa zwykle ustępuje w ciągu 2–4 tygodni. Pozostałością wykwitów mogą być zaburzenia pigmentacji i trwałe blizny na skórze.
Czynnikiem rozwoju półpaśca jest wiek. Ryzyko półpaśca gwałtownie wzrasta po 50. roku życia. Po 85. roku życia ryzyko półpaśca wynosi 50%.
Zaraźliwość półpaśca
Wirus VZV, który wywołuje półpasiec, może przenosić się z osoby z aktywnym półpaścem na osoby podatne na zakażenie VZV, czyli takie, które dotąd nie chorowały na ospę wietrzną. W takich przypadkach może dojść do rozwoju ospy wietrznej, natomiast nie rozwinie się bezpośrednio półpasiec. Półpasiec jest znacznie mniej zaraźliwy niż ospa wietrzna i ryzyko zakażenia wirusem VZV po kontakcie z chorym jest małe. Wirus VZV rozprzestrzenia się poprzez bezpośredni kontakt z płynem występującym w pęcherzykach półpaścowych, Bezpieczny jest krótkotrwały, przypadkowy kontakt. Chorzy na półpasiec są zaraźliwi dla otoczenia w fazie nieprzyschniętej wysypki pęcherzykowej, natomiast nie są zaraźliwi przed wystąpieniem wysypki ani po zaschnięciu pęcherzyków z wytworzeniem strupków. Zaleca się, by osoba chora na półpasiec przykrywała wysypkę odzieżą, co znacznie zmniejsza zaraźliwość dla otoczenia.
Jakie są metody leczenia?
W Polsce nie obowiązują jednolite zalecenia dotyczące leczenia półpaśca. W leczeniu stosuje się leki przeciwwirusowe, które zmniejszają nasilenie i czas trwania objawów półpaśca. Warunkiem skuteczności jest wczesne rozpoczęcie leczenia, jak najszybciej po pojawieniu się wysypki. Dolegliwości bólowe leczy się objawowo.
Jak uniknąć zachorowania?
Jedynym sposobem, zmniejszenia ryzyka wystąpienia półpaśca i towarzyszącego mu długotrwałego zespołu bólowego, który może być następstwem półpaśca są szczepienia ochronne. Za pomocą szczepień można zapobiegać ospie wietrznej, co zmniejsza ryzyko późniejszego wystąpienia półpaśca. Istnieje też szczepionka (niedostępna w Polsce), która służy do zapobiegania samemu półpaścowi u osób, które przebyły ospę wietrzną.
Szczepionkę przeciwko ospie wietrznej można stosować od 9. miesiąca życia bez górnej granicy wiekowej. Składa się z dwóch dawek podanych w odstępie co najmniej 4–6 tygodni. Jest przeznaczona dla osób, które nie chorowały na ospę wietrzną. Liczba osób, które otrzymały szczepionkę przeciwko ospie wietrznej jest w Polsce bardzo niewielka, ponieważ szczepionka została zarejestrowana dopiero w 1999 roku, stała się dostępna w 2005 roku i jest pełnopłatna. Aktualnie jest to szczepienie obowiązkowe (bezpłatne) dla wybranych grup dzieci, np. uczęszczających do żłobka i zalecane (pełnopłatne) dla pozostałych.
Szczepionka przeciwko półpaścowi została zarejestrowana w USA, a także w Unii Europejskiej, ale nie jest jeszcze dostępna w Polsce.