Choroba Alzheimera jest chorobą zwyrodnieniową mózgu. Charakteryzuje się postępującymi zaburzeniami pamięci oraz zachowania, które z czasem całkowicie uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie chorego w codziennym życiu, wykonywanie pracy oraz zaburzają kontakty społeczne.
Jakie są przyczyny?
Uważa się, że na rozwój choroby wpływ mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe, ale nie określono dokładnie, które z nich wywierają wpływ na rozwój choroby i w jakim stopniu się do niego przyczyniają.
Ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera rośnie z wiekiem, jednak częściej występuje u kobiet. Jeśli w rodzinie występował jakikolwiek zespół otępienny, to ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera jest zwiększone około dwukrotnie. Występowanie takich chorób, jak nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, cukrzyca typu 2. Brak kontaktów społecznych i mała aktywność fizyczna zwiększają ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Wysoki poziom wykształcenia nie chroni przed chorobą, ale powoduje, że choroba rozwija się później i ma łagodniejszy przebieg. Zwiększona częstość zachorowań występuje także u osób z zespołem Downa. Do czynników ryzyka zachorowania u osób powyżej 65. roku życia zalicza się także depresję, pourazowe uszkodzenie mózgu i niedosłuch.
Jakie są objawy?
W przebiegu choroby Alzheimera, w zależności od nasilenia objawów, można wyróżnić 3 etapy: łagodne, umiarkowane i zaawansowane.
Etap łagodnego otępienia
Na etapie początkowym obserwuje się obniżenie sprawności procesów mentalnych oraz zmianę osobowości. Chora osoba często kładzie przedmioty nie na swoje miejsce, nie potrafiąc ich później odnaleźć. Pyta wielokrotnie o to samo, gubi przedmioty. Zapomina o przekazaniu istotnych informacji innym osobom. Ma trudności z odtworzeniem zdarzeń sprzed kilku godzin. Opowiadając, często traci wątek po kilku zdaniach, powtarza ten sam temat w trakcie jednej rozmowy, ma trudności z przypomnieniem sobie odpowiedniego słowa lub nazwy danego przedmiotu. Wyraźne są trudności z nauczeniem się posługiwania nowymi urządzeniami mechanicznymi, na przykład pralką. Zdarza się, że chory powtarza pewne czynności w czasie dnia, zapominając, że już je wykonał. Pojawiają się zaburzenia wzrokowo – przestrzenne i kłopoty z dotarciem do celu, nawet w znanym sobie otoczeniu. Chory bywa apatyczny i przygnębiony, gorzej nawiązuje kontakty z innymi ludźmi, obniża się pewność siebie. Często obserwuje się osłabienie zainteresowań, zwiększenie poczucia winy, czasami myśli samobójcze, ale również osłabienie kontroli emocjonalnej i nadmierną wesołość w nieodpowiednich sytuacjach.
Etap średnio zaawansowanego otępienia
U chorej osoby stopniowo narastają zaburzenia zachowania, takie jak bezcelowe chodzenie, wykonywanie tych samych ruchów, niepokój, błądzenie, urojenia, nagłe wybuchy złości, agresja słowna, ale również fizyczna. Najczęściej dotyczą one okradania chorego, poczucia zagrożenia fizycznego. Mogą się również pojawić omamy i halucynacje. Zdarza się, że chory nie rozpoznaje członków własnej rodziny, szczególnie jeżeli nie ma z nimi stałego kontaktu. Oglądając telewizję, chory może uważać oglądane tam postacie za realne i aktualnie go otaczające i reagować na nie lękiem i agresją. Może występować nadmierny apetyt, ssanie, gryzienie, żucie różnych przedmiotów, niekoniecznie jadalnych. Zdarza się, że obserwuje się odhamowanie seksualne oraz zaburzenia prawidłowego rytmu snu i czuwania, kiedy chory większą część dnia przesypia, wykazując zwiększoną aktywność w nocy. Na tym etapie chory wymaga pomocy podczas ubierania się, jedzenia posiłków, kąpieli.
Etap średnio zaawansowanego otępienia
Na trzecim etapie choroby Alzheimera dołączają się zaburzenia ruchowe, m.in. zwiększenie napięcia mięśniowego, spowolnienie ruchowe, nietrzymanie moczu, stolca. Tryb życia staje się coraz bardziej siedzący, stopniowo przechodząc w trwałe pozostawanie w łóżku w terminalnej fazie choroby. Chory traci możliwość komunikacji z otoczeniem, kontroli nad własnym ciałem, nie rozpoznaje najbliższych osób, swojego odbicia w lustrze. Wymaga stałej pielęgnacji, karmienia.
Rozpoznanie
Do lekarza powinna się zwrócić każda osoba po 65. roku życia, która zauważa u siebie np.: obniżenie zdolności zapamiętywania informacji, trudności w wypowiadaniu się.
Lekarz najpierw zbiera wywiad od pacjenta oraz osoby z jego otoczenia, następnie bada pacjenta. Szczególnie ważne jest badanie neurologiczne oraz wykonanie testów oceniających poznawcze funkcjonowanie pacjenta. W tym celu lekarz może skierować pacjenta do psychologa na badanie neuropsychologiczne, a także na badania dodatkowe, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.
Sposoby leczenia
Leczenie powinno być długoterminowe i ciągłe. Należy je wprowadzić jak najwcześniej i pozostawać pod stałą opieką lekarską. Obecnie stosowane leczenie ma charakter jedynie objawowy, czyli nie likwiduje przyczyn choroby, a jedynie zwalcza lub łagodzi jej objawy. Leczenie powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza.
W celu poprawy stanu poznawczego i spowolnienia klinicznych objawów choroby Alzheimera zaleca się – oprócz leczenia farmakologicznego – oddziaływanie psychologiczne: terapię kognitywną (trening pamięci, orientacji w rzeczywistości), reminiscencyjną (wywoływanie wspomnień z użyciem odpowiednich bodźców stymulujących, np. fotografii, listów, pamiątek), zajęciową (utrwalanie umiejętności jeszcze posiadanych przez chorego, odtwarzanie tych, które zostały niedawno utracone) i środowiskową (stworzenie bezpiecznego i przyjaznego otoczenia choremu).
Jeśli u chorego występują zaburzenia nastroju lub inne zaburzenia psychiczne, stosuje się leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne i inne.
Chory wymaga oceny przez lekarza co najmniej raz na rok. Chory we wczesnym okresie choroby, który prowadzi pojazdy mechaniczne, wymaga oceny przynajmniej raz na 6 miesięcy.
Choroba Alzheimera – czy można wyleczyć?
Leczenie ma charakter jedynie objawowy. Pomimo leczenia zaburzenia funkcji poznawczych będą się stopniowo nasilać, ale wolniej niż u osób nieleczonych. Stosowanie leków zmniejsza również ryzyko wystąpienia zaburzeń zachowania, bardzo częstych w przebiegu choroby Alzheimera.