Mięśniaki macicy to łagodne zmiany nowotworowe, wywodzące się z tkanki mięśniowej budującej mięsień macicy. Zmiany są guzami kulistymi o zbitej konsystencji. Ich wielkość może być różna – od ziarna grochu do nawet kilkunastocentymetrowej zmiany, mogące osiągać wymiary większe niż sama macica. W większości przypadków występują mnogo.
Czym są mięśniaki?
Mięśniaki macicy (włókniaki macicy) są łagodnymi zmianami nowotworowymi, zbudowanymi z komórek gładkich mięśnia macicy (miometrium). Zmiany nie zagrażają życiu kobiety, ale mogą wpływać na jakość życia oraz zdolność zajścia w ciążę. Nie rozprzestrzeniają się na znajdujące się w pobliżu tkanek oraz nie dają przerzutów. Przyczyny powstania mięśniaków macicy nie są znane. Mięśniaki mogą zwiększać lub zmniejszać samoistnie swoje rozmiary w ciągu życia kobiety w różnym tempie. Przestają rosnąć po menopauzie.
W zależności od umiejscowienia guza wyróżnia się mięśniaki:
- podsurowicówkowe,
- śródścienne,
- podśluzówkowe.
Jak się objawiają?
Nie wszystkie mięśniaki dają objawy. Charakter i nasilenie dolegliwości zależy od umiejscowienia oraz wielkości guza. Drobnych, choć mnogich zmian kobiety mogą nie odczuwać w ciągu całego życia. Do objawów (jeśli występują) należą: nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych, krwawienia między mesiączkami. Innymi dolegliwościami, które mogą być związane z umiejscowieniem guza są ból, dyskomfort w okolicy podbrzusza, ucisk. Mięśniaki mogą wywołać niepłodność. Zdarza się, że mięśniaki powodują trudności z donoszeniem ciąży lub porodów przedwczesnych. Duże guzy mogą wpływać na ułożenie płodu oraz zwiększać ryzyko ukończenia ciąży drogą cięcia cesarskiego, należy jednak pamiętać, że większość mięśniaków nie ma znaczącego wpływu na płód oraz poród.
Rozpoznanie
Podstawowym narzędziem wykorzystywanym w diagnostyce mięśniaków macicy jest badanie ultrasonograficzne (USG) przezpochwowe. Pozwala ono uwidocznić większość guzów macicy, zmierzyć ich wymiary oraz określić lokalizację. Większe zmiany mogą być wyczuwalne podczas dwuręcznego badania ginekologicznego przeprowadzanego na fotelu ginekologicznym, a mięśniaki rodzące się, czyli takie, które „wychodzą” przez szyjkę macicy na zewnątrz, występujące rzadko, widoczne są we wziernikach założonych do pochwy.
W przypadku wątpliwości diagnostycznych wykonuje się badania dodatkowe. Jednym z nich jest histeroskopia, czyli zabieg diagnostyczny wykonywany w znieczuleniu ogólnym, polegający na wprowadzeniu niewielkich rozmiarów kamery przez pochwę i kanał szyjki macicy do jamy macicy, co umożliwia dokładne obejrzenie jej wnętrza. Czasami wykonuje się szczegółowe badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa miednicy.
Sposoby leczenia
Dobór metody leczenia zależy od wieku pacjentki, potrzeby zachowania płodności, a także życzeń pacjentki dotyczących zachowania macicy. Bezobjawowe zmiany są poddawane jedynie regularnej obserwacji. Pojawiły się metody nieoperacyjnego leczenia mięśniaków. Polegają one na zahamowaniu ich wzrostu, jednak często efekt nie jest trwały i wymaga powtórzenia leczenia lub poszukania innej terapii.
Popularniejszymi metodami, o większej skuteczności, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi pożądanej ulgi w objawach, są metody operacyjne. Kiedy pacjentka jest w wieku reprodukcyjnym i ma w planach zajście w ciąże, najczęściej wykonuje się zabieg wyłuszczenia mięśniaków (miomektomię). Zabieg można wykonać laparoskopowo przez drobne otwory w powłokach brzusznych, a w przypadku niewielkich (do 3 cm) mięśniaków podśluzówkowych zmianę można usunąć w trakcie histeroskopii. Inną nieoperacyjną możliwością usunięcia zmian jest tzw. embolizacja naczyń, która polega na wprowadzeniu do naczynia krwionośnego odżywiającego macicę materiału powodującego jego zamknięcie i obumarcie. Taki zabieg powoduje odcięcie dopływu substancji odżywczych do mięśniaka, co z kolei zatrzymuje jego wzrost.
U kobiet po menopauzie lub młodszych, które nie planują ciąży, wykonuje się najczęściej usunięcie macicy (histerektomię). Wraz z macicą usuwa się zazwyczaj również jajowody, czasem szyjkę macicy. Jajniki pozostawia się zwykle do 60.–65. roku życia, gdyż wpływa to korzystnie na zdrowie i samopoczucie kobiety. W późniejszym wieku ze względu na brak korzyści z ich pozostawienia oraz ryzyko pojawienia się raka w tej lokalizacji jajniki usuwa się wraz z całym narządem rodnym.
Zastosowanie leczenia farmakologicznego lub zabiegowego usunięcia mięśniaków macicy wymaga regularnych kontroli z obserwacją w USG przezpochwowym. Kobiety po operacyjnym usunięciu macicy, szczególnie w przypadku zachowania jajników powinny również pamiętać o corocznej kontroli u ginekologa w celu wykonania USG i obserwacji mogących pojawiać się niepokojących zmian.