Czym jest niepłodność?

Niepłodność jest zaburzeniem, które w obecnych czasach spotyka coraz większą liczbę par, dotyczy obojga partnerów. Ze względu na globalny rozmiar problemu niepłodność zaliczana jest obecnie przez Światową Organizację Zdrowia do chorób cywilizacyjnych. W przeciwieństwie do bezpłodności, jest ona odwracalnym stanem. O występowaniu niepłodności można powiedzieć, gdy przez okres około 12 miesięcy regularnego współżycia (co najmniej 2–4 razy w tygodniu) bez zabezpieczenia nie pojawia się ciąża.

Najczęstszą żeńską przyczyną niepłodności jest niedrożność jajowodów oraz zaburzenia hormonalne, które prowadzą do nieprawidłowości w procesie owulacji. Niedrożność jajowodów może być wynikiem przebytych stanów zapalnych w obrębie miednicy lub przebytych operacji.

Do zachwiania równowagi hormonalnej skutkującej brakiem jajeczkowania mogą doprowadzić np.:

zaburzenia odżywiania,
nadmierny stres,
nadmierna aktywność fizyczna,
uszkodzenia i dysfunkcje okolicy podwzgórzowo-przysadkowej,
zespół policystycznych jajników (PCOS),
przedwczesna niewydolność jajników (POI).Problemy z płodnością wynikają niekiedy z nieleczonej endometriozy lub nieprawidłowej budowy narządu rodnego.

Niepłodność męska wynika w głównej mierze z nieprawidłowej jakości nasienia. Do takiego stanu może doprowadzić m.in.:

przegrzewanie jąder,
noszenie zbyt obcisłej bielizny,
prowadzenie niezdrowego stylu życia
stosowanie używek. Inną przyczyną jest mechaniczne uszkodzenie jąder oraz powikłania chorób zapalnych toczących się w obrębie narządów płciowych męskich.

W wielu przypadkach przyczyny niepłodności nie udaje się ustalić ze względu na ograniczony dostęp niektórych badań. Należą do nich nieprawidłowości genetyczne lub zaburzenia funkcjonowania komórek jajowych i / lub plemników, nieprawidłowości zarodków, zaburzenia immunologiczne czy też niewyjaśnione problemy w mechanizmach związanych z zagnieżdżaniem się zapłodnionej komórki jajowej w jamie macicy.

Niepłodność w populacji jest dużym problemem, szacuje się, że dotyczy 10–16% par, co przekłada się na ponad milion par w Polsce. Wydaje się, że liczba kobiet i mężczyzn, których dotknie problem niemożności zajścia w ciążę będzie stopniowo wzrastała w kolejnych latach, między innymi ze względu na coraz późniejsze podejmowanie decyzji o rodzicielstwie.

Co robić w przypadku niepłodności?

W przypadku niemożności zajścia w ciążę mimo prób para powinna zgłosić się do lekarza w celu rozpoczęcia diagnostyki. Diagnostykę należy podjąć u kobiet poniżej 35. roku życia po roku regularnego współżycia, u kobiet powyżej 35. roku życia po 6 miesiącach, natomiast u kobiet powyżej 40 lat – jak najszybciej. Należy badać równolegle oboje partnerów. Kompleksową diagnostyką zajmują się poradnie leczenia niepłodności, niektóre badania można wykonać u lekarza rodzinnego lub ginekologa.

Dodatkowo warto udać się na konsultację psychologiczną lub podjąć psychoterapię, gdyż problemy natury psychicznej mogą skutecznie utrudniać zajście w ciążę. Już na samym początku drogi diagnostycznej i terapeutycznej należy zadbać o zmianę stylu życia, m.in. ograniczenie lub rezygnacja ze spożywania alkoholu, rzucenie palenia, wdrożenie prawidłowo zbilansowanej diety i zadbanie o regularną aktywność fizyczną oraz odpowiednio długi sen.

Rozpoznanie

Diagnostyka niepłodności powinna być kompleksowa, a badaniom powinni poddać się oboje partnerzy. Poszukiwania warto rozpocząć od oceny nasienia (określenie jego objętości, prawidłowości w ilości plemników, ich ruchliwości, żywotności struktury) należy je przeprowadzić po 2–7 dniach abstynencji seksualnej. Równolegle powinno się rozpocząć diagnostykę niepłodności u partnerki. U kobiet miesiączkujących regularnie i kobiet, u których potwierdzono brak zaburzeń owulacji najważniejszym badaniem jest badaniem drożności jajowodów.

Pacjentki z nieregularnymi miesiączkami w pierwszej kolejności powinny wykonać badania hormonalne: stężenie hormonów folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), estradiolu, testosteronu, tyreotropowego (TSH). U takich kobiet w poszukiwaniu przyczyn nieprawidłowości pomocne wydaje się wykonywanie badań USG monitorujących obecność owulacji, zaplanowanych przez lekarza w kilkudniowych odstępach. Po ustaleniu dnia przypuszczalnej owulacji wykonuje się również (ok. 7 dni po wykonaniu USG) oznaczenie stężenia progesteronu we krwi.

W przypadku podejrzenia endometriozy, wad anatomicznych macicy wystąpić konieczność przeprowadzenia zabiegów diagnostycznych – laparoskopii lub histeroskopii. Podczas laparoskopii ginekolog dostaje się do wnętrza jamy brzusznej za pomocą specjalnie do tego przeznaczonych narzędzi, wykorzystując niewielką kamerę przez 3 drobne otwory w powłokach ciała (brzuch), co pozwala na obejrzenie narządu rodnego i jego nieprawidłowości. Histeroskopia jest natomiast zabiegiem wykorzystującym naturalny otwór ciała – pochwę oraz kanał szyjki macicy.

Sposoby leczenia

Leczenie niepłodności dobiera się na podstawie przyczyny, która ją wywołała i zawsze rozpoczyna terapię od najtańszych i najmniej inwazyjnych metod. W większości przypadków podstawowe postępowanie w postaci monitorowania owulacji i wyznaczania dni odpowiednich do współżycia, dających wysokie szanse na zapłodnienie, leczenia hormonalnego zaburzeń owulacji lub zastosowania niewielkich zabiegów chirurgicznych korygujących zaburzenia anatomiczne uniemożliwiające zajście w ciążę przynosi pożądane rezultaty.

W około 20% przypadków, które nie reagują na leczenie konieczne jest zastosowanie technik wspomaganego rozrodu – in vitro (IVF) lub inseminacji.

Instagram Macromedica | Facebook Macromedica | ZnanyLekarz